Pediatrik grupta işitme testleri yapılırken alanında uzman kişilerden destek alınmalıdır. Yetişkin gruba uygulanan objektif işitme testleri (saf ses odyometri testi), çocuklara ne yazık ki objektif bir şekilde uygulanamamaktadır. Bunun nedeni çocukların beş yaşına kadar testi anlayamaması, teste koordine olamaması veya teste doğru bir şekilde yanıt verememesidir yani kısaca bunun için yeterli olmamalarıdır. Bu yüzden de çocuğun yaşına ve gelişim basamaklarına uygun olacak şekilde, işitmenin gözlemlenip tahmin edilebileceği testler bulunmaktadır. Ancak çocuğun yaşı göz önüne alınırken takvim yaşı değil; bilişsel yaşı dikkate alınır. Uygulanan testler çocuklarda işitme kaybı olup olmadığını ölçen subjektif testlerdir.
- Gözlem Odyometrisi (0-5/6 Aylık)
- Görsel Pekiştireç Odyometrisi (VRA) (5/6 Ay-2 Yaş)
- Oyun Odyometrisi (2/2,5 Yaş-4 Yaş)
- Saf Ses Odyometri (5 Yaş+)
Gözlem Odyometrisi
Gözlem yapmamızdaki temel amaç bebekte işitme eşiği bulmak değildir; işitme kaybı varsa bunu fark etmek. Bu yüzden uzman bebekteki minimum davranımları gözlemler (minimum davranım eşiği bulunur). 0-6 aylık bebeklerde işitsel cevaplar iki şekilde elde edilmektedir.
- Refleksif Davranışlar: Emme, moro refleksi (irkilme), el ve bacak sarsmak, auropalpebral refleks gibi.
- Dikkat Davranımları: Sessizleşme, ağlamaya başlama ya da durdurma, gülme, etrafta bir şey arama, nefes alıp verişinin değişmesi, baş ile sese yönelme gibi.
Bebekler, yapılan testlere hızlı alışkanlık gösterir. Bu yüzden uzman teste yüksek ses vererek başlamaz. Deneyimli kişilerin bebek alışmadan önce testi bitirmesi gerekmektedir. Bebek hafif uykudayken ve ailesinden biri kesinlikle yanındayken test yapılmalıdır. Sinyale ilk 4 saniyede tepki alınırsa odyolog bunu bir tepki olarak kabul eder. Ayrıca bebekten alınan cevapların süreleri de tutarlı olmalıdır.
Görsel Pekiştireç Odyometrisi (VRA)
5/6 ay-2/2,5 yaş çocuklarda uygulanmaktadır. Çocukların lokalizasyon becerisi ön plandadır. Test yapılırken çocuğun işitsel uyarana cevabını güçlendirmek için pozitif görsel bir pekiştireç kullanılmaktadır. Çocuğun verdiği her tepkide görsel pekiştirecin tam zamanlı gönderilmesi lazımdır.
Pekiştireçler iki şekilde gönderilir;
- Sürekli Pekiştireç: Çocuk, davranımı daha hızlı öğrenir ancak davranımın çocuktaki etkisi hızlı kaybolur, doyumu hızlı oluşur.
- Aralıklı Pekiştireç: Çocuk, davranımı daha yavaş öğrenir, davranımın çocuktaki etkisi yavaş kaybolur ve doyumu daha geç oluşur.
Üç pekiştireç çeşidi vardır;
- Basit görsel Pekiştireç (sadece ışık)
- Kompleks Pekiştireç (ışık ve hareketli oyuncak)
- Sosyal Pekiştireç (sözlü/el hareketleriyle)
Testi yapan odyolog serbest alanda, hoparlörlerin görsel pekiştirece bitişik olduğu durumda, çocuk küçükse ve velisinin kucağında değilse iki hoparlör arasında alçak bir sandalyeye başı ve kulakları hoparlörlere 900 ve 1 metre uzaklıkta olacak şekilde oturtur. Test odasında deneyimli bir odyolog ve sesleri göndermek üzere kabin dışında bir odyolog daha bulunmalıdır. Kabin içindeki odyolog çocuğa çapraz bir şekilde oturmalı ve çocuğun dikkatini devamlı bir şekilde orta hatta (bir oyuncak yardımıyla) tutmalıdır. Kabin dışındaki odyolog da çocuğu, pekiştireci ve hoparlörü tam görür konumda oturur.
VRA’yı Etkileyen Faktörler
- Gelişimsel yaş
- Fiziksel ihtiyaçlar
- Dikkat dağıtıcıların varlığı
- Aile davranımı
- Nörolojik durum
- Pozisyon
- Pekiştirecin ilgi çekici olmaması
- Sunum zamanlaması
(Koşullandırılmış) Oyun Odyometrisi (CPA)
Bilişsel yaşı 3 yaşından büyük olan çocuklarda kolayca uygulanan oyun odyometrisi, çocuğa sesi duyduğunda oyuncağını sepete/kovaya atmasını, el kaldırmasını veya halkayı halka standına takmasını içerideki odyolog öğretir. Uzman, çocuk göreve koşullanırken yüksek seste bir uyaran gönderir ve çocuğun sese alışmasını ve tanımasını sağlar. Bu sırada kabin içindeki odyolog, oyuncak yardımıyla çocuğa ne yapması gerektiğini hem sözlü hem de görsel bir şekilde gösterir ve onunla birlikte görevi yapması için çocuğu koşullandırmaya çalışır. Çocuk, seslere oyuncak yardımıyla yanıt verdikten sonra uzman konuşma testine geçer. Odyolog çocuğun bilişsel yaşına uygun düzeyde sorular sorar ve minimum seviyede cevap verdiği eşiği arar. Kabin dışındaki odyolog testi hızlı yapmalıdır çünkü çocuğun zamanla verdiği cevapların güvenirliği azalır.
Ody. Selin Naz ÖZDEMİR